op zoek naar (h)erkenning

Een openbaar onderzoek naar de inhoud van het paviljoen van de Gentse Academie op de wereldtentoonstelling in 1913

De Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Gent had in 1913 een paviljoen op de wereldtentoonstelling in eigen stad. Het paviljoen vormde een aanhangsel van de ruime voor de ” Ecoles professionelles et industielles” van Gent, aansluitend bij het paviljoen van de Stad Gent. Het kreeg een eigen uitzicht en was gelegen in het rechtse deel van de tentoonstelling, tegenover het paviljoen van de Belgische en Franse spoorwegen ( na de bocht van de huidige Krijgslaan richting Sterre), vlakbij de spoorweg van Gent naar Kortrijk ( het huidige tracé van de De Pintelaan).

Het paviljoen werd ontworpen door Oscar Van de Voorde (1871-1938), hoofdarchitect van de wereldtentoonstelling. Hij was leraar aan de Gentse Academie en werd later directeur. Hij was één van de bezielers van de oud-studentenvereniging Kunst en Kennis, na 1919 architect bij de Gentse Maatschappij voor Goedkoope Woningen en actief lid van tal van architectuur en kunstverenigingen. Oscar van de Voorde was voor de eerste wereldoorlog een adept van de Wiener Secession, zeg maar de late art nouveau. Eerder, in 1897, had hij samen met Albert Van Huffel het interieur van het restaurant Cambrinus in de Vlaanderenstraat getekend, één van de eerste art nouveau  realisaties in Gent. De ontwerpen die Oscar Van de Voorde voor de Gentse wereldtentoonstelling maakte, laten een ommekeer zien in zijn werk. Hij wordt duidelijk traditioneler, met een neiging naar de eigentijdse stilering van Lodewijk XVI motieven. Deze vorm van de proto art deco manifesteert zich bijvoorbeeld in de gevelversiering van het Floraliënpaleis in het Citadelpark, een gebouw opgetrokken voor de wereldtentoonstelling. Op enkele plaatsen kan men nog de restanten van die decoratie aantreffen.

Het paviljoen van de Gentse Academie kreeg een neoclassicistisch uitzicht. Vermoedelijk refereerde de architect naar het gebouw van de Academie in de Academiestraat, het voormalige college van de Augustijnen uit 1737-1738 dat vanaf 1827 naar de plannen van Lodewijk Roelandt werd uitgebreid en in 1871 een neoclassicistisch poortgebouw kreeg. De vier Ionische zuilen doen denken aan de ingang van het Museum voor Schone Kunsten in het Citadelpark, een ontwerp van Charles Van Rijsselberghe uit 1898-1904. Het paviljoen van de Academie verschilde daardoor compleet van het paviljoen van de Stad Gent, dat door A.R. Janssens als reconstructie  van het Prinsenhof van Keizer Karel was opgevat.

Het grondplan van het paviljoen van de Academie, dat op een foto van Edmond Sacré is bewaard gebleven, verschilt klaarblijkelijk van de definitieve uitvoering. De catalogus van he paviljoen vermeldt immers zes zalen, terwijl er op het grondplan slechts vier zijn aangeduid. Ook de vorm van de zalen, die wij opnieuw dankzij foto’s van Edmond Sacré kennen, lijkt verschillend.

Wat ons echter vooral interesseert is de inhoud van het paviljoen. De catalogus telt slechts acht bladzijden en geeft een summiere opsomming der werken, voor zalen 5 en 6 zelfs zonder de titels van de werken. De tentoongestelde werken zijn uitgevoerd door leraars, leerlingen en oud-studenten van de Academie. Het moment van uitvoering, te situeren tussen ca.1900 en 1913,ligt derhalve nog  voor de confrontatie die een aantal kunstenaars krijgen tijdens de Eerste Wereldoorlog met buitenlandse tendensen hadden tijdens hun al dan niet gedwongen verblijf in Nederland of Engeland.  Hun werk zal dus nog een grote evolutie ondergaan. Anderen zullen minder  evolueren of traditioneler blijven werken. Voor sommige jonge kunstenaars was dit paviljoen een mooie gelegenheid om hun werk aan het grote publiek te presenteren. Het is dus zeker niet overdreven om te beweren dat ze op zoek waren naar erkenning.

De catalogus

Zoals in de tijd gebruikelijk was voor kleine tentoonstellingen, bevat de catalogus slechts een summiere aanduiding van werken en kunstenaar, voor de zalen 5 en 6 zelfs zonder titel van de werken. Het is, zeker in die zalen, mogelijk dat een kunstenaar meerdere werken tentoonstelde. De zaal waarin een werk definitief werd opgesteld, kan verschillen van de aangeduide zaal in de catalogus. Ter identificatie volgt een afdruk van het document.

Wat weten we?

Op dit ogenblik is nog heel weinig geweten over de werken die in het paviljoen van de Gentse Academie werden tentoongesteld. Niet alleen het identificeren op de foto’s zorgt voor vraagtekens, ook de huidige bewaarplaats is zelden gekend. In het archief van de Academie, bewaard in het stadsarchief, is er, behalve een uitnodigingskaart, geen enkel document over de tentoonstelling en het paviljoen te vinden. Dit openbaar onderzoek kan daar, met uw medewerking, wat aan veranderen. Met enige zekerheid kunnen we op dit ogenblik de volgende gegevens meedelen.

zaal 1 foto 1

Zaal 1: foto 2 en 3
Cat 1 : Fontein, Gustaaf Cornelis, bewaarplaats onbekend
Cat 2: Decoratieve panelen bijzondere school, Eugeen Horta, bewaarplaats onbekend

zaal 1 foto 2

Zaal 1 foto 3

zaal 1 foto 4

Zaal 2, foto 1 en 2
Cat 16: Decoratieve friezen, A. Claeys, bewaarplaats onbekend
Zaal 2, foto 1
Cat 33: Zetel, kunstbank, stoel, Leo De Rudder, bewaarplaats onbekend
Cat 35: Deur, Alfons Boeckaert, bewaarplaats onbekend
Cat 36:Pronkschapraai, Bernard De Loof( naast de deur,bewaarplaats onbekend

zaal 2 foto 1

Zaal 2, foto 2
Cat 17: Balksleutel, Antoine Van Parys(boven deuropening),bewaarplaats onbekend
Cat 18: Voetstuk(piedestal), Bernard De Loof, bewaarplaats onbekend
Cat 20: Buffet, Bernard De Loof(naast piedestal), bewaarplaats onbekend

zaal 2 foto 2

Zaal 3 foto 1, 2 en 3
cat 37: Watervergaarbak, Oscar De Clerk, bewaarplaats onbekend

zaal 3 foto 1

Zaal 3 foto 2
Cat 46: Medaillon, Firmin Henderyckx(boven deuropening), bewaarplaats onbekend

zaal 3 foto 2

zaal 3 foto 3

Zaal 4 foto 2
Cat 78: Fazant, Jozef Cornelis, bewaarplaats onbekend

zaal 4 foto 1

zaal 4 foto 2

Zaal 5 foto 1 en 2
cat 51: Domien Ingels, Drinkfontein voor paarden, bewaarplaats onbekend

zaal 5 foto 1

Zaal 5 foto 2
Cat 79: Oscar Colbrandt, Portret van Emiel Poetou, privé verzameling
Cat 89: Torajiro Kojima(A.Pioenen; B.Zittende vrouw; C. Vrouw met zwarte hoed) M.S.K. Gent.
Cat 93: Frits Van den Berghe, Portret van Raphaël Van den Berghe, privé verzameling.

zaal 5 foto 2

Zaal 5 foto 3
Cat 108: Vermoedelijk diverse werken van Hélène De Reuse,bewaarplaats onbekend

zaal 5 foto 3

zaal 5 foto 4

Zaal 6 foto 1 en 2

zaal 6 foto 1

zaal 6 foto 2


Bronnen : Interbellum, tekst Norbert Poulain
Foto’s: Edmond Sacré, Gent, verz. Stadsarchief, Museum voor Schone Kunsten & Poulain-Caese, Gent
Met dan aan André Capitein, Robert Hozee, Monique Tahon-Vanroose