We steken de expositie in brand en plunderen haar leeg

Op 23 april verschijnt er een artikel in het Antwerps dagblad met zeer verontrustend nieuws, dat op 24 mei in de Sumatra post in Nederland wordt overgenomen naar aanleiding van hun bezoek die dag aan de tentoonstelling :

De stakers gaan de tentoonstelling in brand steken, net zoals men dat te Brussel had gedaan. Er zou geroofd worden en geplunderd. En het ontplooien van de gewapende machten was niet van aard om in het buitenland gerustheid te brengen. Wie de zaken in den beginne der staking zoo bekeek, moet al heel gauw de overtuiging hebben gekregen, dat ons gezegend Belgenland weldra te  vuur en te zwaard zou worden gezet en dat de revolutie er heerschen zou met heel hare nasleep  van jammer en ellende! Er hangt ook angst in de lucht, enkele dagen voor de opening van de tentoonstelling, sommige deelnemers waren bang en wantrouwig om aan de tentoonstelling te beginnen.

De staking zelf begon zoals gepland op 14 april 1913. In Gent werd het startschot de dag ervoor, op zondag 13 april, al gegeven. Die dag had een grote betoging ten voordele van het algemeen stemrecht plaats. Werklieden van verschillende stielen hadden zich massaal verenigd in “Ons Huis” aan de Vrijdagsmarkt en het Feestlokaal in de Bagattenstraat. Hier kregen ze de laatste richtlijnen voor de staking mee. Zoals beloofd aan de Belgische regering en het Gentse stadsbestuur, bleef de gehele staking zo goed als incidentloos. De Belgische Werkliedenpartij had dan ook alles in het werk gesteld om ervoor te zorgen dat geen enkele arbeider in de verlegenheid zou komen de confrontatie met de ordediensten aan te gaan.

Waarom de stakers brand wouden stichten en plunderen kwam door 2 redenen, Coppieters en Anseele.
De schade voor de wereldtentoonstelling zou meevallen, in de raad van bestuur zat een socialist, Coppieters, deze had de ondernemers opgeroepen harder door te werken om de lopende projecten vóór de stakingsaanvang rond te krijgen. Op die vergadering werd er door de ondernemers al gesteld dat velen
van hen al met hun werknemers hadden gesproken over de op til zijnde staking. Hieruit bleek dat men niet echt verwachtte dat er aan de stakingsoproep veel gevolg zou worden geven door de werklieden op de wereldtentoonstelling. De Gentse socialisten werden hiervoor aangepakt door hun Waalse collega’s met de beschuldiging de wereldtentoonstelling te hebben uitgeroepen tot neutrale zone waar gewoon werd verder gewerkt. Dit was misschien niet helemaal onterecht en deze aanklacht kwam ook niet zomaar uit het niets tevoorschijn. Burgemeester Braun had namelijk de volgende telegram laten versturen aan de directeur van het communicatiebureau van de tentoonstelling:


Het bericht werd onmiddellijk door Vooruit weerlegd. Het katholieke en vijandig gezinde Le Bien Public wilde geen kans onbenut laten om de tegenstanders zwart te maken en wist onmiddellijk een verklaring te vinden voor deze contradictie. Voor hen was het duidelijk dat Coppieters dubbel spel probeerde te spelen. Hij zou de werkzaamheden op de tentoonstelling oogluikend toelaten en na de staking zichzelf profileren als de grote redder van de wereldtentoonstelling. Op dat moment zou de opinie
van de Waalse collega’s hierover niet meer van belang zijn. Met het wereldkundig maken van de telegram van Braun, werden de kaarten dooreen geschud. Coppieters stond met de billen bloot en Vooruit moest in alle toonaarden ontkennen dat er afspraken gemaakt waren op dat vlak.
Hoewel de Gentse socialisten medeorganisatoren waren, konden de lokale belangen echter niet opwegen tegen de nationale beslissingen. Anseele steunde die beslissing zelf openlijk waardoor hij in het oog van de storm terechtkwam. Coppieters vond de tentoonstelling belangrijker maar legde zich neer bij de beslissing van zijn partij. Uiteindelijk werd de tentoonstelling op het nippertje gered van een
opening in mineur. De staking had op het eerste zicht weinig opgebracht en toch werd ze afgeblazen. De reden hiervoor is tweeledig. Aan de ene kant was Anseele, die toch nog steeds gemeenteraadslid van Gent was, niet bereid de tentoonstelling volledig op te offeren omdat hij wist dat tijdens de staking toch geen algemeen stemrecht zou worden verkregen en aan de andere kant waren de interne doeleinden binnen de Belgische Werkliedenpartij volbracht.

De stakers waren ook razend toen ze vernamen dat Anseele en Lampens deelgenomen hadden aan de feesten van de opening met de blijde intrede van het vorstenpaar. Volgens Belgische kranten zal Anseele, socialistisch schepenen van Gent en lid van het uitvoerend comité der wereldtentoonstelling ( alleen Coppieter was lid van het comité) beide functies moeten neerleggen, omdat die moeilijk verenigbaar zijn met zijn houding als voorstander van de algemene staking, de leden houden hierover een vergadering in Ons Huis.

Bronnen:

Sumatra post 24 mei 1913
Maasbode 9 juli 1913
Provinciale Gelderse en Nijmegeersche courant 2 april 1914
Rode accenten in het uitstalraam van de wereld. De rol van de S.M. Vooruit in de wereldtentoonstelling van Gent 1913.