e·1·1·1 de grote sportmedaille
Op de keerzijde van de grote sportmedaille werd soms onderaan langs de rand een tekst gegraveerd. Zo is een stuk teruggevonden met de ingegraveerde tekst 1ER PRIX FANFARE AVEC FELICITATIONS DU JURY
Aangezien er een specifieke medaille bestaat voor de wedstrijden voor Harmonieën en Fanfares (e.2.1), stelt zich de vraag waarom deze sportmedaille toch voor een fanfarewedstrijd werd gebruikt. Een verzicht van de verschillende sporten verschaft hierover meer duidelijkheid (zie meer bepaald de wielersport).
In het kader van de sportwedstrijden was voor de groep xxi een programmaboekje [7] voorhanden, waarin voor sommige disciplines medailles staan vermeld:
▪ Luchtvaart
De luchtballonnen vertrokken van het terrein van de voormalige dierentuin,en de drie deelnemers die de langste afstand konden afleggen bekwamen een prijs. De aard van de prijzen is niet vermeld.
▪ Bolspel
De wedstrijden dikke- en krullebol gingen door in de hovingen van Het Hedendaags Dorp, waarbij enkel geldprijzen te winnen waren (2.500 frank).
▪ Duivensport
Er was een grote vlucht van reisduiven vanuit Angoulême, met een prijzenpot van 100.000 frank. Op 17 september was eveneens een demonstratie gepland op de terreinen van de Expo.
[7] Wereldtentoonstelling Gent 1913 – Algemeen Programma der Sportwedstrijden en -feesten.
▪ Wielersport
Naast de gewone snelheidswedstrijden werden op 27 juli zeven verschillende bijzondere disciplines betwist :
1. wedstrijd afstand
2. prijs voor het grootste aantal deelnemers
3. wedstrijd voor fanfares
4. wedstrijd voor trompetten
5. behendigheidswedstrijd
6. prijs voor de mooiste uniformen
7. prijs voor de mooiste wimpels.
Het programma voorzag enkel medailles voor de behendigheidswedstrijd: een gouden voor de eerste, een verguld zilveren voor de tweede, een zilveren voor de derde en een bronzen voor de vierde en vijfde plaats. Voor de andere onderdelen waren geldprijzen voorzien, maar de sportmedaille met inscriptie voor de fanfares toont aan dat in de praktijk ook voor (de) andere disciplines medailles werden uitgereikt.
▪ Schermen (e·1·7)
1. Coupe du Tricentenaire
In tegenstelling tot alle andere schermwedstrijden, die doorgingen op het sportterrein van de Wereldtentoonstelling, had de Coupe du Tricentenaire plaats op de Kouter, op 22 en 23 juli. Voor elk van de drie wapens (floret, degen en sabel) konden ploegen van vier Belgische schermers, behorende tot eenzelfde schermkamer, strijd leveren. Naast de vermelde beker als hoofdprijs hadden de deelnemers uit de eerste klasse schermkamers recht op een gouden herinneringsmedaille. Deze uit de tweede klasse schermkamers mochten een zilveren exemplaar in ontvangst nemen, en al de andere deelnemers en ook de juryleden kregen een bronzen medaille.
2. De Grote Prijs van de Wereldtentoonstelling
Deze internationale individuele wedstrijd op degen ging door op 24 juli.
De deelnemers moesten wel aangesloten zijn bij een federatie of groep. De eerste tot en met de vijfde plaats gaven recht op een kunstvoorwerp ; de drie volgende prijzen waren zilveren medailles, gevolgd door drie bronzen medailles. De finale van de laatste zes schermers werd betwist in het Feestpaleis van de Expo.
3. De Prijs van de Leeuw van Vlaanderen
Op 25 juli konden teams van drie schermers van dezelfde nationaliteit op sabel strijden voor drie kunstvoorwerpen.
4. De Grote Prijs van de Stad Gent
De Stad Gent loofde een mooie beker uit voor een internationale individuele wedstrijd op sabel. De deelnemers moesten eveneens lid zijn van een federatie of groep. Er waren dezelfde prijzen te winnen als bij de Grote Prijs van de Wereldtentoonstelling, waaronder dus zes medailles (drie zilveren
en drie bronzen). De finale van de zes laatste deelnemers ging door in het Feestpaleis van de Expo.
5. De Grote Prijs van de Floraliën
Op 15 juni konden de onderofficieren van het Belgische leger individueel kampen op degen en sabel voor deze prijs. De aard van de prijzen is niet in het programmaboekje vermeld.
6. Prijs van België
Deze wedstrijd op degen, betwist op 25 juli, stond open voor ploegen van vijf schermers van dezelfde nationaliteit, waarbij enkel kunstvoorwerpen te winnen waren.
▪ Voetbal
Voor het tornooi van de Wereldtentoonstelling, dat werd gehouden op 10, 11 en 12 mei, gingen de selecties door op het Sportterrein, terwijl de finale werd gespeeld op het terrein van AAG. Op 17 en 31 augustus werd dan nog een nationaal tornooi georganiseerd voor Belgische ploegen uit eerste klasse. Bij beide wedstrijden kon enkel een beker gewonnen worden.
▪ Golf
1. De Prijs van Vlaanderen had plaats op 17 mei
2. De Prijs van de Wereldtentoonstelling op 18 mei
3. De Prijs van de Stad Gent op 19 mei.
Voor deze disciplines waren telkens dezelfde prijzen voorzien: eerste tot en met derde prijs : een kunstvoorwerp — de volgende vijf prijzen: een medaille. Daarnaast hadden op 8 april en op 25 mei nog de nationale kampioenschappen plaats, respectievelijk voor ploegen van zes en individueel.
▪ Turnen (e·1·3)
Naast het vermelde 35 Belgische Turnbondfeest (e·1·3·2) en het 8 Federaal Feest van de Socialistische Turnkringen (e·1·3·1) waren er nog twee andere afdelingen onder het turnen.
1. Het 29 Federaal Feest ingericht door de Belgische Federatie van Katholieke Turn- en Wapenkringen had plaats op 12, 13 en 14 juli.
2. Het Zweeds turnen.
Deze discipline betrof het educatief turnen waaraan vooral scholen, universiteiten en ook het leger deelnamen. De wedstrijden en demonstraties hadden plaats op 6 juli, en daags nadien konden de deelnemers een bezoek brengen aan de stad Gent en de Expo.
Voor deze beide afdelingen zijn in het programmaboekje evenwel geen prijzen vermeld. Voor het Belgische Turnbondfeest is echter wel nog een bijkomend
stuk teruggevonden (zie verder e·1·3·2·3).
▪ Groot kinderfeest en bloemenstoet
Zie e·1·5.
▪ Het kleine balspel
Naast de uitgeloofde trofeeën (een zilveren bal voor de eerste en tweede ploeg), vermeldt het programmaboekje voor deze winnaars ook telkens vijf hangertjes. Deze sport wordt immers gespeeld met ploegen van vijf spelers, zodat ieder lid van de winnende ploeg een prijs ontving. De aard van deze hangertjes is niet duidelijk.
▪ Kruisboogschieten
Deze wedstrijden hadden plaats op de schietbaan in Oud-Vlaanderen. Het programma voorzag enkel geldprijzen.
▪ Tennis
Ook hier werden enkel geldprijzen uitgeloofd.
▪ Roeien
De belangrijkste wedstrijd, het Europees kampioenschap, werd begiftigd met de grote medaille van de Europese Roeifederatie (zie e·1·6).
▪ Atletiek
De winnaar ontving de vermelde prijs van de gouverneur (e·1·2) ; daarnaast kreeg iedere vierde van elk onderdeel een herinnerinsmedaille.
▪ Hondensport
Zie e·1·4.
▪ Ruitersport
Enkel geldprijzen te winnen.
▪ Handboogschieten
Buiten de geldprijzen zijn geen medailles vermeld.
▪ Vuurwapens
Zie verder e·1·8·1·1, e·1·8·1·2 en e·1·8·3.
▪ Kleiduifschieten
Naast een grote beker waren enkel geldprijzen te winnen.
▪ Zeilen
Geen prijzen vermeld in het programmaboekje.
e·1·1·3 draagteken voor de atleten van de diverse sportwedstrijden Ten behoeve van de verschillende sportwedstrijden werden kentekens ontworpen die door de diverse atleten konden gedragen werden. Tot nu toe zijn gelijkaardige kentekens gevonden voor schermen, tennis en zwemmen, maar meer dan waarschijnlijk bestonden ze voor alle sportwedstrijden die in het kader van de Wereldtentoonstelling werden gehouden (zie hierboven). Zowel de vorm, rand als keerzijde zijn steeds dezelfde. Enkel de cirkelvormige afbeelding van de bewuste sportdiscipline op de voorzijde verschilt.
a1 Binnen een cirkel bevinden zich een schermmasker, een handschoen, twee gekruiste degens en een gebogen palmtak die rechts en bovenaan de cirkel volgt ; rond de cirkel art nouveau-versieringen met een verhoogde buitenrand.
a2 Binnen een cirkel bevindt zich op de voorgrond een vrouwelijke tennisster die met een raket een balletje slaat over het net vóór haar, en met op de achtergrond een mannelijke tegenspeler ; de randversiering is identiek aan het voorgaande stuk.
a3 Binnen een cirkel bevindt zich op de voorgrond water met een zwemmer naar links en met op de achtergrond de oever met drie bomen; de randversiering is identiek aan de voorgaande stukken.
r Binnen een cirkel, waarrond art nouveau-versieringen en met een verhoogde buitenrand, Gand | 1913 .
Technische kenmerken: klokvormig – verzilverd koper – 41,3 (h)#32,0 (b) mm
– bovenaan een oogje voor een draagring.
Verzameling : draagteken schermen: Sint-Michielsgilde, inventarisnummer n·
1913·11 [8]
e·1·3·2·3 kenteken voor de voorturners op het turnbondfeest
Door het groot aantal deelnemers aan de verschillende oefeningen was het noodzakelijk voor diverse groepen een voorturner aan te duiden. Hij zorgde ervoor dat het ritme en de volgorde van de oefeningen gerespecteerd werd. Het kenteken is gebogen en aan beide kanten voorzien van twee openingen, zodat
het gemakkelijk op de mouw van de drager kon bevestigd worden. De hoedanigheid en de naam van de voorturner werden ingegraveerd, alsook het jaartal van de wedstrijd, wat doet veronderstellen dat deze kentekens ook voor andere wedstrijden van de Turnfederatie gebruikt werden. Dit exemplaar is toegewezen aan Georges Calens, maar ook andere namen zullen ongetwijfeld voorkomen.
a Een leeuw ligt naar links op een sokkel met het opschri L’UNION FAIT LA FORCE ; onder de plaat, een gekruiste fakkel en zwaard, samengestrikt en onderaan versierd met bladeren; boven de leeuw stralen waarop de tekst FÉDÉRATION BELGE DE GYMNASTIQUE en onder de bladeren rondom, BELGISCHE TURNBOND; rond het geheel slingert zich een touw met bovenaan een platte knoop, rechts en links een lus rondom een balkje met erboven en eronder een opening, en links nog eikentakken in de lus ; onderaan zijn aan het touw turntoestellen gebonden; tussen het touw en de licht verhoogde buitenrand is ingegraveerd, bovenaan links GEORGES en rechts CALENS, en onderaan links 1913 en rechts VOORTURNER.
r Het verdiepte spiegelbeeld van de voorzijde.
Technische kenmerken : rond – brons – n 55,3 mm.
e·1·7·1 prijspenning voor de wedstrijden ter gelegenheid van de 300 verjaardag van de sint-michielsgilde
Reeds in 1901 was een prijshangertje uitgegeven, gebaseerd op de oude gildenpenning uit 1637. Ter gelegenheid van de Wereldtentoonstelling te Gent in 1913 en de 300 verjaardag van de Confrérie wou men eveneens medailles uitgeven die verwezen naar de geschiedenis van de vereniging. Waarschijnlijk beschikte men echter niet meer over de matrijzen uit 1901, want door de stukken te vergelijken kan men met zekerheid stellen dat ze niet met hetzelfde slagmateriaal geproduceerd zijn. Door de instempelingen kunnen deze stukken toegewezen worden aan de firma Fisch & C ; ze zijn dus gegraveerd door één
van de twee broers, Antoine (1870-1917) of Paul Fisch (1865-1919). Naast de zilveren exemplaren is ook een bronzen hangertje gekend met een verschillend draagoog. Dit bronzen exemplaar heeft op de keerzijde de ingegraveerde vermelding Epée, waardoor met zekerheid kan gesteld worden dat het als prijspenning werd uitgereikt.
De toewijzing van de plaket door Devreese als prijs voor de schermwedstrijden is minder zeker. Casier vermeldt immers in zijn verslag over het jubileumbanket, dat plaatsvond op 13 maart 1913 in de schermzaal van Sint-Michiel, dat Albert Feyerick aan burgemeester Braun een matrijs gaf van de plaket van Godefroid Devreese. Daarna werd de plaket zelf uitgereikt aan alle 175 aanwezigen, verdeeld over de twee zalen van de gilde [9]. Het is weinig waarschijnlijk dat dezelfde plaket, bestemd als aandenken voor de aanwezigen, ook als prijs zou gegeven zijn voor de wedstrijden.
a De gevleugelde Sint-Michiel staat in vooraanzicht met een zwaard in zijn geheven rechterhand de kling naar zijn hoofd gericht ; in zijn linkerhand houdt hij zijn schild ; hij vertrappelt de duivel met zijn linkervoet ; links twee gekruiste slagzwaarden door een gekroonde letter G ; langs de rand een parelcirkel tussen twee lijnen.
r Rondom bovenaan CHEF-CONFRÉRIE ; eronder ROYALE | ET | CHEVALIÈRE | DE | ST. MICHEL | GAND; rondom een kleine verhoogde rand. Het zilveren exemplaar draagt op halve hoogte links een instempeling van het atelier (F C met ertussen een balancier) en rechts een instempeling A950.
Technische kenmerken:
Ovaal – zilver – 31,5 (h)#23,3 (b) mm – bovenaan een oogje.
Ovaal – brons – 34,7 (h)#23,2 (b) mm – bovenaan twee S-vormige sierkrullen waartussen een oogje met een ringetje.
Graveur : Fisch.
Atelier : Fisch & Cie.
9] J. Casier, op. cit. e·1·8·1·1 de match franco-belge
Naast de vermelde prijsmedaille voor de internationale schietwedstrijd kennen we een hangertje dat specifiek verwijst naar de match Franco-Belge.
Bij de wedstrijd Flobert-karabijn werd op 12 meter geschoten. Er waren tal van prachtige prijzen voorzien, o.a. van de Regering, burgemeester Braun, de Belgische Schuttersbond, de Fabriques Nationales, enz.
De Cody Club schonk voor deze categorie een couvert als prijs, en behaalde zelf een beker die zich nog steeds in hun patrimonium bevindt [10].
In tegenstelling tot de prijsmedaille werd dit hangertje waarschijnlijk aan alle deelnemers gegeven.
Het werd door Lecroart niet speciaal voor deze wedstrijd ontworpen, want een hangertje met dezelfde voorzijde werd reeds in 1911 gebruikt door de Kring van Officieren van het 2 Regiment te Brussel.
De keerzijde werd wel speciaal voor deze wedstrijd ontworpen.
[9] J. Casier, op. cit. [n. 4].
e·1·8·1·1 de match franco-belge
Naast de vermelde prijsmedaille voor de internationale schietwedstrijd kennen we een hangertje dat specifiek verwijst naar de match Franco-Belge.
Bij de wedstrijd Flobert-karabijn werd op 12 meter geschoten. Er waren tal van prachtige prijzen voorzien, o.a. van de Regering, burgemeester Braun, de Belgische Schuttersbond, de Fabriques Nationales, enz.
De Cody Club schonk voor deze categorie een couvert als prijs, en behaalde zelf een beker die zich nog steeds in hun patrimonium bevindt [10].
In tegenstelling tot de prijsmedaille werd dit hangertje waarschijnlijk aan alle deelnemers gegeven.
Het werd door Lecroart niet speciaal voor deze wedstrijd ontworpen, want een hangertje met dezelfde voorzijde werd reeds in 1911 gebruikt door de Kring van Officieren van het 2 Regiment te Brussel.
De keerzijde werd wel speciaal voor deze wedstrijd ontworpen.
a Een schutter ligt op een verhoogde stand en op zijn buik naar rechts, en mikt met zijn karabijn door een schietgat ; onderaan rechts langs de verhoogde rand en verdiept L. LECROART en bovenaan staat het gekroonde Belgische wapenschild, omhangen met een krans met ereteken en gehouden door twee staande leeuwen die boven de rand uitsteken; boven de kroon is een klein draagoogje bevestigd.
r EXPOSITION | UNIVERSELLE ET INTERNATIONALE | • GAND 1913 • | ——| MATCH FRANCO-BELGE | À LA CARABINE FLOBERT (de laatste twee regels zijn gebogen)
Technische kenmerken: klokvormig met op de voorzijde bovenaan uitstekende
leeuwenkoppen en een draagoog – verzilverd koper – 30,5 (b)#32,0 (h) mm.
Medailleur : L. Lecroart
[10] D. Van Poucke, Royal Cody Ghent Rifle Club, 1895-1995, p. 87.
e·1·8·1·2 herinneringsmedaille voor de cody-schutters van de wedstrijd franco-belge, VERVALSING
Reeds vóór de Wereldtentoonstelling onderhield de Cody-club goede relatie met de Franse clubs, en men trok regelmatig naar Roubaix en Lille om deel te nemen aan de wedstrijden Franco-Belge en de Concours entre Sociétés. Daarvoor werden herinneringmedailles voorzien [11].
Speciaal voor de wedstrijd Franco-Belge in 1913 werd een gouden versie uitgebracht voor de Cody-leden. Van dit stuk zijn ontwerper en atelier onbekend.
a De buste van William Cody staat driekwart naar links ; hij draagt een grote hoed boven het lange haar en heeft een grote snor en sik; rondom tussen een verhoogde cirkel en de verhoogde buitenrand, bovenaan ROYAL CODY CLUB en onderaan tussen twee lauriertakjes GAND r Een open krans van twee lauriertakken die onderaan samengeknoopt zijn en met rondom een verhoogde rand.
Technische kenmerken : rond – goud – n 23,2 mm.
e·1·8·3 herinneringsmedaille medewerkers schietwedstrijden
De Cody Club werd opgericht in 1895 en dankt haar naam aan William Cody die in de periode, onder de naam Buffalo Bill, wereldwijd veel ophef maakte met zijn Wild West-show. Gezien de goede relaties met de Franse schietclubs hoeft het niet te verwonderen dat de heer Van Herrewege, bestuurslid van de Cody Club, de wedstrijd Franco-Belge ter gelegenheid van de Expo 1913 te Gent liet doorgaan. Camiel Van Herreweghe, notaris van beroep, was voorzitter van het organisatiecomité van de wedstrijden Tir aux armes à feu.
De Cody Club had op het sportterrein een speciale schietbaan laten bouwen zodat de wedstrijden in alle rust konden doorgaan. Deze schietstand was ook toegankelijk voor het publiek.
Op 5 oktober had in het Feestpaleis der Tentoonstelling de officiële prijsuitreiking van de schietwedstrijden plaats. Van de heer Van Herrewege ontvingen alle medewerkers de volgende medaille [12] :
[11] D. Van Poucke, op. cit. [n. 10], p. 84.
[12] Ibidem, p. 106.
a Een schutter zit gehurkt naar links met de rechterknie op de grond; hij steunt met de linkerelleboog op zijn linkerknie om met zijn vuurwapen te mikken naar links; onderaan, links, E. en rechts, E I, en in het midden daaronder ingeslagen BRONZE r In het veld, A | MES DEVOUÉS | COLLABORATEURS | EN SOUVENIR | DU GRAND CONCOURS | INTERNATIONAL | DE TIR | CAM. VAN HERREWEGE | PRESIDENT en rondom tussen een cirkel en de buitenrand, bovenaan, • EXPOSITION UNIVERSELLE ET INTERNATIONALE DE GAND • en onderaan I9 I3
Technische kenmerken: rond – verzilverd brons – n 50,0 mm.
Medailleur : H. Huguenin.
Atelier : Huguenin, Le Locle (Zwitserland).